Kiến trúc vòm đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến ngành kiến trúc từ xa xưa. Đền thờ và cung điện lớn trên thế giới thường sử dụng vòm làm phần không thể thiếu trong kiến trúc của họ. Ngày nay, với công nghệ và vật liệu tiên tiến, kiến trúc vòm tiếp tục phát triển với những công trình hiện đại độc đáo. Vậy kiến trúc vòm là gì? Những đặc trưng cơ bản và có những công trình kiến trúc mái vòm nổi tiếng thế nào? Cùng SGL tìm hiểu chi tiết hơn trong bài viết sau đây.
Tìm hiểu kiến trúc vòm là gì?
Kiến trúc vòm trong tiếng Latin được gọi là Domus. Đây là một loại kiến trúc được thiết kế dựa trên hình vòm để tạo ra không gian rộng lớn với kết cấu chắc chắn mà không sử dụng đến các cột hoặc dầm. Nếu có sự hỗ trợ trong cấu trúc để thêm phần chắc chắn thì các cột, dầm này thường được chuyển đổi sang dạng hình vòm để tối ưu không gian, diện tích.
Kiến trúc nhà mái vòm có dạng tương tự một hình bán cầu trên với mặt trong rỗng, trên đỉnh vòm có thể có một lỗ tròn hoặc có thể kín, hoặc có thể có thêm một mái vòm khác. Ngoài ra, bên trong mái vòm có thể được hỗ trợ bởi cột hoặc cầu nối cũng theo dạng hình cầu.
Nguồn gốc của kiến trúc nhà mái vòm
Kiến trúc vòm là một hình thức kiến trúc mang nét đẹp cổ xưa và đa dạng, được tạo ra bằng nhiều loại vật liệu như bùn, đá, gỗ, tuyết, gạch, bê tông, kim loại, thủy tinh và nhựa. Kiến trúc vòm được phát triển theo thời gian, mang ý nghĩa biểu tượng liên quan đến nhà xác, vũ trụ và quyền lực chính trị.
Kiến trúc mái vòm xuất hiện sớm ở thời kỳ Lưỡng Hà và phát triển trong nhiều nền văn minh cổ đại như Ba Tư, Hy Lạp, La Mã và Trung Quốc. Loại hình kiến trúc này cũng là một đặc trưng của kiến trúc Byzantine, Hồi giáo và Tây Âu thời trung cổ. Vào thời kỳ đầu hiện đại, kiến trúc vòm mang phong cách của thời Phục hưng bắt đầu được lan rộng từ Ý.
Và từ thế kỷ 17 trở đi, các nhà toán học, kỹ sư và kiến trúc sư đã phát triển, thiết kế và xây dựng các loại mái vòm mới. Cho đến nay, kiến trúc vòm có thể được thấy ở nhiều loại công trình khác nhau, từ nhà thờ, nhà quốc hội, sân bay cho đến sân vận động thể thao và các công trình kết cấu chức năng.
Đặc điểm chung của thiết kế kiến trúc nhà mái vòm
Kiến trúc vòm là một phong cách kiến trúc mang nét đẹp cổ kính và độc đáo, được ứng dụng trong nhiều công trình kiến trúc khác nhau. Các công trình kiến trúc vòm thường có những nét đặc trưng sau:
- Mang nét đẹp cổ điển, sang trọng và ấn tượng: Kiến trúc vòm thường xuất hiện ở các công trình lịch sử, văn hóa hoặc tôn giáo như nhà thờ, đền chùa, cung điện, lâu đài… Những mái vòm cao hay những cửa sổ hình vòm mang lại một cảm giác uy nghi và đẳng cấp cho người nhìn.
- Thường sử dụng những loại chất liệu bền bỉ và sáng bóng: Kiến trúc vòm yêu cầu sử dụng những chất liệu có khả năng chống chịu thời tiết tốt và có độ sáng bóng cao để tôn lên vẻ đẹp nổi bật của công trình. Các chất liệu thường gặp trong loại hình kiến trúc này là đá, gốm sứ, gỗ, bê tông…
- Họa tiết tinh tế, sắc sảo: Kiến trúc vòm không chỉ mang tính kỹ thuật mà nó còn là một tác phẩm nghệ thuật. Các kiến trúc sư thường bổ sung các họa tiết trang trí phù hợp với phong cách và ý nghĩa đặc trưng của công trình.
Ưu điểm và nhược điểm của kiến trúc vòm trong thiết kế
Cũng như những loại hình kiến trúc khác, kiến trúc vòm cũng có những ưu nhược điểm riêng:
Ưu điểm
-
- Khi gặp gió to hay bão, những công trình có lối kiến trúc vòm có thể chịu được áp lực không khí cao mà không bị ảnh hưởng.
- Kiến trúc nhà vòm không để tuyết đọng lại trên mái, vì vậy tránh được tình trạng sập mái.
- Các công trình kiến trúc vòm còn có thể chống chịu được rung lắc mạnh mẽ từ động đất. Đây là những lợi thế về mặt kỹ thuật của nhà mái vòm.
- Một đặc điểm nổi bật của ngôi nhà mái vòm là có trọng lượng nhẹ. So sánh với các công trình xây dựng thông thường, những ngôi nhà kiến trúc vòm có trọng lượng nhẹ hơn 30%, do đó chỉ cần một nền móng dải nhẹ thì ngôi nhà vẫn đứng vững chắc. Nhà được thiết kế theo lối kiến trúc vòm thường được dựng trên các cọc hoặc bục gỗ, tiết kiệm được chi phí và thời gian thi công.
- Việc xây dựng nhà kiến trúc vòm thường sử dụng những vật liệu xây dựng tiết kiệm và thân thiện với môi trường.
- Nhà mái vòm có thể được xây dựng nhanh chóng trong mọi điều kiện thời tiết, kể cả khi trời lạnh.
- Xây dựng nhà mái vòm thường dễ dàng vì không cần dùng máy móc, thiết bị đặc biệt để thi công.
Nhược điểm
-
- Thiết kế nhà mái vòm đòi hỏi phải thực hiện các tính toán phức tạp. Không thể dùng phương pháp thiết kế 2D để tính toán cho một dự án mái vòm, mà cần có khả năng tưởng tượng không gian và kỹ năng sử dụng các phần mềm đồ họa 3D.
- Trong quá trình xây dựng nhà mái vòm (cho mục đích ở, kinh doanh, du lịch), sẽ có nhiều vật liệu xây dựng bị lãng phí hơn. Vì vật liệu xây dựng thường có hình chữ nhật, trong khi mái vòm được ghép bởi các tam giác.
- Các chi tiết khác như cửa sổ, cửa ra vào, cửa thoát hiểm và nội thất cũng cần được thiết kế và sản xuất theo yêu cầu riêng.
- Sự phức tạp của thiết kế mái vòm yêu cầu các kiến trúc sư phải tính toán kỹ lưỡng, cẩn thận.
Mời bạn đọc thêm: Kiến trúc đương đại: Giải thích đơn giản, đặc điểm, ví dụ biểu trưng
Top công trình nhà theo kiến trúc mái vòm nổi tiếng thế giới
Sau đây là những công trình kiến trúc vòm nổi tiếng và độc đáo nhất thế giới. Cùng SGL xem qua những những công trình kiến trúc này ngay sau đây:
Dome of the Rock, Jerusalem
Công trình Dome of the Rock là công trình kiến trúc Hồi giáo tiêu biểu và nổi tiếng nhất được xây dựng vào năm 691 sau Công nguyên. Đây là một đền thờ nằm trên núi Temple Mount chứ không phải là một nhà thờ Hồi giáo. Vẻ đẹp của công trình kiến trúc này đã làm nó trở thành biểu tượng của thành phố cổ, với mái vòm vàng óng ánh, nội thất trang trí bằng gốm sứ, đá khảm và thư pháp Ả Rập tinh xảo.
Tháp Great ở Sanchi, Ấn Độ
Tháp Great là công trình mái vòm cổ xưa nhất còn tồn tại trên thế giới. Nó được khởi công bởi Ashoka Đại Đế vào thế kỷ thứ 3 TCN và được xây trên các di tích liên quan đến Đức Phật. Sau đó, công trình này được mở rộng ra với kích thước gấp đôi kích thước ban đầu. Đỉnh tháp có ba lọng chồng lên nhau được thêm vào đỉnh mái vòm. Nó biểu tượng cho Tam Bảo, được bao quanh bởi một lan can hình vuông.
Nhà thờ Hagia Sophia, Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ
Hagia Sophia là công trình kiến trúc lịch sử được xây dựng vào thế kỷ 6 sau công nguyên. Ngày nay, công trình này đã trở thành một viện bảo tàng di sản văn hóa của Thổ Nhĩ Kỳ. Hagia Sophia có điểm nổi bật là mái vòm khổng lồ có đường kính lên đến 31m, tạo ra không gian khép kín rộng lớn nhất thế giới.
Đền Pantheon, Rome, Ý
Đền Pantheon là một công trình mang đậm nét kiến trúc mái vòm cổ xưa. Công trình này được xây dựng vào năm 126 sau Công nguyên để thờ các vị thần La Mã. Từ thế kỷ thứ 7, đã trở thành một Giáo hội Công giáo La Mã. Mái vòm của đền này có một cái lỗ tròn lớn ở giữa, được làm bê tông kiên cố nhất thế giới và đã tồn tại hơn 1800 năm mà không cần sửa chữa.
Thánh đường St.Peter, Vatican, Ý
Tòa thánh đường này được khởi công từ năm 1506 và hoàn thành vào năm 1615. Nó đã mất hơn một trăm năm mới hoàn chỉnh. Mái vòm của thánh đường được lấy cảm hứng từ đền Pantheon và trở thành công trình kiến trúc vòm lớn nhất của Kitô giáo. Sau đó Michelangelo đã thiết kế lại mái vòm vào năm 1547, công trình này đạt chiều cao 137m từ nền nhà thờ đến đỉnh thánh giá bên ngoài và trở thành mái vòm cao nhất thế giới.
Nhà thờ Santa Maria del Fiore, Florence, Ý
Nhà thờ Vương cung thánh đường nổi tiếng ở Florence. Đây là một công trình kiến trúc được khởi công từ năm 1296 nhưng phải mất 140 năm mới hoàn thành. Mái vòm của nhà thờ chính là kỳ quan của nghệ thuật xây dựng, với đường kính 45,5 mét và được làm bằng gạch. Nhà thờ này là một trong những nhà thờ lớn nhất Ý và đã trở thành biểu tượng của văn hóa Florence.
Nhà thờ Hồi giáo Lotfollah, Isfahan, Iran
Nhà thờ Hồi giáo Lotfollah là một công trình kiến trúc kiệt tác được xây dựng vào thế kỷ 16. Nhà thờ này có mái vòm phẳng, màu sắc, họa tiết đẹp mắt và độc đáo tạo nên biệt danh nhà thờ Hồi giáo mái vòm. Công trình này cũng được gọi là nhà thờ Hồi giáo Sheikh Lotf Allah để vinh danh người đã thiết kế nó.
Nhà thờ Saint Basil, Moscow, Nga
Được khởi công vào năm 1531 và hoàn tất 33 năm sau, nhà thờ Saint Basil tại Moscow là một công trình kiến trúc độc đáo của Nga. Nhà thờ này có 9 mái vòm hình củ hành được trang trí bằng các loại đá có màu sắc khác nhau. Phong cách thiết kế của nhà thờ lấy cảm hứng từ nghệ thuật Byzantine truyền thống của Nga.
Nhà thờ lớn St.Paul, London
Một công trình kiến trúc độc đáo của London là nhà thờ lớn St.Paul, công trình được xây dựng từ đầu thế kỷ 17. Nhà thờ đã phải chịu nhiều cuộc không kích của Phát xít Đức trong thế chiến thứ hai. Tuy nhiên nó không bị thiệt hại nào nặng nề mà vẫn giữ được vẻ đẹp vốn có. Mái vòm của nhà thờ cao 108m, lấy ý tưởng từ nhà thờ St Peter ở Rome.
Reichstag, Đức
Reichstag là tòa nhà quốc hội Đức hiện đại, nó được xây dựng từ năm 1894 sau khi nước Đức tư bản hình thành. Kiến trúc sư Paul Wallot thiết kế tòa nhà theo phong cách cung điện Phục hưng. Và sau khi nước Đức thống nhất, công trình Reichstag được tu sửa và cải tạo. Nó đã được thêm một mái vòm thủy tinh có đài quan sát do Norman Foster, một kiến trúc sư người Anh thiết kế.
Taj Mahal, Agra, Ấn Độ
Taj Mahal không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo với mái vòm cổ điển, mà nó còn là biểu tượng của tình yêu bất tử. Hoàng đế Mughal Shah Jahan đã xây dựng lăng mộ Taj Mahal bằng đá cẩm thạch trắng dể dành riêng cho người vợ quá cố của ông. Taj Mahal cao 35m và được khắc họa tiết hoa sen.
Dự án Eden, Cornwall
Năm 2000, một dự án hiệu ứng nhà kính quy mô lớn được khởi xướng mang tên Eden. Dự án này lấy cảm hứng từ vườn địa đàng trong kinh thánh. Eden được xây dựng trong hai năm rưỡi và bắt đầu mở cửa cho khách thăm quan vào năm 2001. Công trình này gồm hai mái vòm khổng lồ, trong đó được trồng các loại cây từ nhiều vùng khí hậu khác nhau trên thế giới. Các mái vòm được làm bằng những khối nhựa đa giác và được gắn trên khung thép mang một vẻ đẹp bắt mắt và độc đáo.
Điện Capitol, Washington, Mỹ
Điện Capitol là nơi diễn ra các phiên họp chính thức của viện Quốc hội từ năm 1800, khi nước Mỹ mới thành lập. Nó nằm trên đỉnh đồi Washington thuộc thủ đô Washington. Điện Capitol đã được mở rộng nhiều lần, trong đó mái vòm đã được thiết kế lại vào năm 1850 để phù hợp với quy mô của tòa nhà này.
Như vậy, bài viết trên của SGL đã nêu được những thông tin cơ bản về lối kiến trúc vòm và giới thiệu được những công trình mái vòm nổi tiếng lâu đời nhất thế giới. Hãy ghé vào trang web của chúng tôi để tìm hiểu thêm nhiều thông tin thú vị về kiến trúc thế giới nhé.
Tham khảo thêm: Kiến trúc sinh thái – Lối kiến trúc bền vững, hòa nhập với thiên nhiên
Ban biên tập: SGL Vietnam
Ảnh: Tham khảo Internet
