Như đã giới thiệu trong một số bài viết, phong cách vườn Nhật thường sử dụng các yếu tố như hồ, suối, đảo, đồi,… để tạo ra các bản sao thu nhỏ của phong cảnh thiên nhiên.
Vậy những yếu tố nào là được sử dụng phổ biến nhất?
1. Đá, sỏi và cát
Từ thời cổ đại, đá đã đóng một vai trò quan trọng trong văn hóa Nhật Bản. Những viên đá lớn và có hình dáng đặc biệt được người dân tôn thờ là kami – một vị thần trong Thần giáo. Còn sỏi được sử dụng để đánh dấu các vùng đất linh thiêng như ở đền thờ Ise hoặc đền thờ Kamigamo ở Kyoto.
Trong các khu vườn Nhật hiện đại, những viên đá lớn thường tượng trưng cho núi hoặc đồi. Đá cũng được sắp đặt một cách có chủ ý để tạo các điểm nhấn trong khu vườn, hoặc dùng để xây cầu hoặc lối đi.
2. Hồ, suối và thác
Hồ thường là yếu tố trung tâm của hầu hết các khu vườn và thường tượng trưng cho khung cảnh của các hồ nước hoặc biển ngoài đời thật. Đôi khi người nghệ nhân thiết kế sân vườn sẽ thêm cá koi để tăng màu sắc và sức sống cho khu vườn. Ở trong các khu vườn khô (Karesansui), hồ, suối và thác nước được tượng trưng bằng lớp sỏi cào, hoặc đá dựng đứng.
Xem ngay:
>> Quy trình thiết kế và thi công hồ cá Koi chuyên nghiệp tại SGL <<
Trong các khu vườn được dùng với mục đích giải trí – thư giãn, người ta có thể chèo thuyền trên hồ hoặc tổ chức các hoạt động giải trí khác của giới quý tộc như ngâm thơ hoặc ngắm trăng trên hồ.
3. Đảo và cầu
Đảo là một yếu tố tồn tại từ rất lâu trong các khu vườn Nhật. Kích thước của các hòn đảo cũng rất đa dạng, từ các mỏm đá nhỏ cho đến các hòn đảo đủ lớn để xây chòi nghỉ. Chúng thường đại diện cho các hòn đảo ngoài đời thật hoặc là các biểu tượng tâm linh. Ví dụ có những hòn đảo được xây dựng theo hình dáng của rùa biển hoặc chim hạc – hai loài động vật biểu trưng cho sự trường thọ và khỏe mạnh. Hoặc người nghệ nhân cũng thường xây dựng các hòn đảo theo hình dạng của núi Horai – một ngọn núi linh thiêng trong Đạo giáo.
Cầu thường được xây dựng để kết nối các hòn đảo với nhau hoặc với đất liền và để tạo lối đi qua suối hoặc hồ. Các cây cầu thường được xây dựng bằng đá hoặc gỗ và quy mô cũng như mức độ phức tạp khác nhau. Có những cây cầu chỉ là một phiến đá đơn giản bắc ngang con suối. Cũng có những cây cầu lớn bằng gỗ có mái che dài hơn 10 mét.
4. Thảm thực vật
Rất nhiều loại cây, cỏ và hoa được sử dụng trong thiết kế vườn Nhật. Các loại cây lớn như phong lá đỏ hoặc anh đào thường được ưa thích vì mỗi mùa chúng có một vẻ đẹp khác nhau. Vì vậy, để làm nổi bật được nét độc đáo của những loài cây này thường đòi hỏi người kiến trúc sư thiết kế phải thật sự tinh tế và có kiến thức.
Mặt khác, các loại thông (tùng la hán, thông đen) hoặc tre thường được ưu tiên lựa chọn vì có khả năng chịu được sự khắc nghiệt của mùa đông ở Nhật, trong khi những loài cây khác thường ngủ đông. Rêu cũng được sử dụng rộng rãi trong thiết kế vườn Nhật. Riêng tại khu vườn rêu nổi tiếng của đền Saihō-ji đã có hơn 100 loại rêu khác nhau.
Trong thiết kế vườn nhật, các loài cây luôn được bố trí một cách có chủ đích nhằm mô phỏng cảnh quan thiên nhiên. Thảm thực vật trong sân vườn đòi hỏi phải luôn được chăm sóc và bảo dưỡng đúng cách để duy trì được vẻ đẹp như ban đầu. Ở Nhật hay các nước có tuyết rơi thì đòi hỏi một số kỹ thuật đặc biệt để bảo vệ các loại cây khỏi băng tuyết. Nhưng ở Việt Nam thì không có tuyết nên không cần phải quá lo lắng về vấn đề này.
Về cách sắp xếp và các nguyên tắc khi bố trí cây cảnh trong sân vườn thì SGL đã có hai bài viết chi tiết, mọi người có thể tham khảo ở đây.
5. Đồi
Ở những khu vườn có diện tích lớn, đặc biệt là những khu vườn tản bộ thời Edo thường xây dựng những ngọn đồi nhân tạo rất lớn. Đồi nhân tạo thường tượng trưng cho đồi núi ngoài đời thật. Thậm chí khách tham quan có thể leo lên đỉnh và ngắm nhìn được toàn cảnh khu vườn từ trên cao.
6. Đèn đá
Trong suốt chiều dài lịch sử phát triển của vườn Nhật, đèn đá hay còn có tên gọi khác là thạch đăng lung dường như là một yếu tố chưa bao giờ tách rời. Đèn đá có nhiều kích thước, hình dạng khác nhau và tất nhiên là thường làm bằng đá. Mỗi loại đèn đá có một lịch sử và ý nghĩa khác nhau, mọi có thể tham khảo bài viết này của SGL để biết thêm.
Người nghệ nhân thiết kế vườn thường khéo léo sắp đặt đèn đá một cách có chủ đích để chúng có thể phát huy hết công năng của mình. Đèn đá thường được đặt trên các hòn đảo nhỏ, bên cạnh hồ nước, lối đi, hoặc bên cạnh nhà ở, chòi nghỉ. Đây là những vị trí mà đèn đá vừa có tác dụng chiếu sáng vừa tăng thêm tính thẩm mỹ cho khu vườn.
Đèn đá thường được kết hợp với bồn rửa tay bằng đá tạo thành một tiểu cảnh không thể thiếu của vườn trà (chaniwa)
7. Bồn rửa tay (Tsukubai)
Ở một số khu vườn có trà thất hoặc các khu vườn trà (chaniwa) thường có bồn chứa nước bằng đá dùng để rửa tay. Bồn rửa thường được đặt trước cửa trà thất và được dùng cho nghi thức tẩy rửa trước các buổi tiệc trà truyền thống. Trước khi bước vào trà thất, khách mời phải rửa tay và súc miệng bằng nước trong bồn.
Kích thước và hình dạng của bồn rửa cũng rất đa dạng. Có những bồn chỉ đơn giản là một vết lõm tự nhiên trên viên đá hoặc cầu kì hơn là những kiểu bồn được cắt và chạm khắc tinh xảo.
Đặc biệt không thể thiếu mạch nước nhỏ dẫn qua ống tre chảy vào bồn, hệ thống thoát nước phía dưới và gáo múc nước bằng tre. Ngày nay, người ta thường thiết kế bồn rửa tay (Tsukubai) như là một tiểu cảnh trang trí hơn là để sử dụng cho mục đích ban đầu.
Bồn rửa cùng với đèn đá là hai yếu tố thiết yếu của một vườn trà chaniwa truyền thống.
8. Lối đi
Lối đi đã trở thành một phần không thể thiếu của vườn Nhật từ khi kiểu vườn trà và vườn đi dạo ra đời. Lối đi trong sân vườn thường được làm bằng đá, sỏi, cát hoặc đất cứng và được thiết kế cẩn thận, có chủ đích để người xem có những góc nhìn đẹp nhất. Các lối đi cũng được sử dụng để phân chia các khu vực khác nhau trong khu vườn.
Có thể bạn chưa biết:
9. Kiến trúc
Sân vườn được xây dựng nhằm mục đích tô điểm cho vẻ đẹp kiến trúc. Chính vì vậy chúng ta luôn có được góc nhìn đẹp nhất của khu vườn khi ở trong các không gian kiến trúc như biệt thự, cung điện, hay chòi nghỉ.
Mặt khác, người nghệ nhân thiết kế sân vườn mời gọi người xem đi vào và thưởng thức khu vườn từ bên trong và coi các hạng mục kiến trúc là một phần của khu vườn.
10. Phong cảnh vay mượn
Phong cảnh vay mượn (shakkei trong tiếng Nhật) có nghĩa là kết hợp quang cảnh bên ngoài vào thiết kế của khu vườn. Các cấu trúc tự nhiên như biển, núi, sông, rừng và các cấu trúc nhân tạo như nhà cửa, phố phường đều có thể sử dụng làm quang cảnh vay mượn.
(Nội dung bài viết được lược dịch từ website japan-guide.com)
sgl.com.vn
